Badania osobowości – czy odzwierciedlają rzeczywisty obraz człowieka?

Analiza na przykładzie darmowych testów osobowości – część II

Osobowość ludzka kształtowana jest przez całe życie. Szczególnie w okresie dzieciństwa oraz młodości poprzez wpływ bodźców zewnętrznych w procesie rozwoju, a także własnej aktywności jednostki. Osobowość kształtuje się przez doświadczenia. Ponadto kontakty z osobami znaczącymi dla danej jednostki, role społeczne pełnione przez daną osobę, a także wydarzenia powtarzające się lub wyjątkowo silne. W XIX wieku Zygmunt Freud jako pierwszy wyodrębnił oraz zdefiniował osobowość jako jedno z podstawowych pojęć psychologicznych i socjologicznych. Etymologia słowa osobowość, wywodzi się od wyrazu osoba, który stanowi określenie bytu o rozumnej naturze. Cechuje go odrębnością od innych bytów. Posiada świadomość własnego istnienia, wolę, własny charakter i system wartości. Każda osoba-jednostka ludzka posiada indywidualny typ osobowości. Narzędziem wspomagającym w określeniu własnego typu osobowości mogą być testy ją badające. Poniżej przedstawiono szczegółowy opis dwóch kolejnych darmowych testów: 16 Personalities (MBTI)  oraz NEO FFI.

Test 16 Personalities lub MBTI (ang. Myers-Briggs type indicator)

Test powstał w oparciu o teorię Carla G. Junga, który był uczniem Zygmunta Freuda. To on wprowadził pojęcie ekstrawersji, czyli postawy cechującej się nastawieniem na poszukiwanie kontaktów z innymi ludźmi oraz jej przeciwieństwa – introwersji. Owe pojęcia są, według twórczyń testu Isabeli Briggs Myers oraz Katharine Cook Briggs, pierwszym z czterech wymiarów budującym konstrukt osobowości.

Drugi wymiar określa sposób pozyskiwania informacji. W tym przypadku Jung wyróżnił podążanie za intuicją lub twarde stąpanie po ziemi i opieranie się wyłącznie na faktach. Trzecia z par konstruktu osobowości określa strategię podejmowania decyzji. Mamy tu do czynienia z myśleniem rozumianym jako kierowanie się logiką oraz odczuwaniem, czyli kierowaniem się emocjami.

Ostatni wymiar to zestawienie osądzanie – obserwacja. Jako osądzanie autorki testu rozumieją zorganizowany styl życia, oparty na osądach, planach, trzymaniu się zasad. Z kolei obserwacja to elastyczne podejście do podejmowanych wyborów, branie pod uwagę wielu rozwiązań alternatywnych i częstej improwizacji. Zgodnie z powyższą typologią, ludzi podzielić można na 16 typów osobowości. Odznaczają się jedną z cech z każdego z 4wyżej wymienionych wymiarów.

Test MBTI

Składa się z 60 pytań-stwierdzeń, z różnych sfer życia. Wypełnienie testu zajmuje około 12-20 minut w zależności od tempa, które narzuca sobie sam badany. Podczas wykonywania testu po przejściu na kolejną stronę, na górze wyświetla się procentowa oś postępu w wykonaniu badania. Każde stwierdzenie należy ocenić stosując 7-stopniową skalę. Badany musi zaznaczyć, jak bardzo zgadza się lub nie zgadza się z danym stwierdzeniem. W zastosowanej skali oceny istnieje możliwość udzielenia odpowiedzi neutralnej. Jednakże każda odpowiedź neutralna oddala badanego od najbardziej właściwej oceny jego osobowości.

Niewątpliwym atutem tego testu jest jego dostępność na stronie internetowej w wielu wersjach językowych – aż 37. Może być on zatem wykonywany wśród pracowników również w dużych wielokulturowych organizacjach. Najbardziej rozbudowaną wersją jest wersja oryginalna – anglojęzyczna. Po wykonaniu testu użytkownik otrzymuje kompleksowy opis danego typu osobowościowego. Jest to ogólne wprowadzenie, mocne i słabe strony, dany typ osobowości w relacjach romantycznych, przyjacielskich i rodzicielskich oraz potencjał zawodowy. Dodatkowo także sposób działania w pracy. Wszystko zakończone jest krótkim podsumowaniem. Do swoich wyników badany może wrócić w dowolnym czasie, ponieważ są one zapisane na witrynie internetowej. 

Jak wspomniano wyżej, wyniki graficzne opatrzone są merytorycznym opisem (w języku polskim) prezentującym dany typ osobowości.

Autor artykułu należy do protagonistów (ENFJ-A: z angielskiego Extraverted, iNtuitive, Feeling, Judging – Assertive / Ekstrawertyk, Percepcjonista, Uczuciowiec, Sędzia – Asertywny). Są to ludzie, którzy są pełnymi pasji i charyzmy naturalnymi liderami. Ich liczba w społeczeństwie jest niewielka, gdyż stanowią tylko 2%.

Najczęściej wykonywane zawody przez protagonistów to nauczyciele, politycy lub trenerzy.

Protagoniści mocno wierzą w ludzi i czerpią radość z prowadzenia innych ku wspólnej pracy. Wskazują na doskonalenie samych siebie i społeczności. Protagoniści to jednostki autentyczne, troskliwe i wykazujące wysoki poziom altruizmu. Nie czują obawy w sytuacjach, gdy należy zabrać głos, czy trzeba zareagować. Swobodnie komunikują się z innymi. Często pomagają innym w rozwiązywaniu osobistych problemów. Opis profilu protagonisty oraz innych typów osobowości jest zdecydowanie szerszy niż zaprezentowano powyżej.

Część informacji, takich jak dokładny opis mocnych i słabych stron, relacyjności, pozycji w partnerstwie, czy przyjaźni przedstawiona jest w języku angielskim.

NEO-FFI (Skrócona wersja tzw. Wielkiej Piątki -NEO-PI-R)

Kwestionariusz badania składa się z 50 twierdzeń o charakterze samo opisowym, których prawdziwość w stosunku do własnej osoby badany ocenia na skali pięciostopniowej.

Oceniane przez wykonującego test twierdzenia tworzą 5 skal mierzących: neurotyczność, czyli niestabilność emocjonalną, ekstrawersję – chęć kontaktów z innymi ludźmi, otwartość na doświadczanie, rozumianą jako ciekawość poznawczą, tolerancję na nowości oraz pozytywne wartościowanie życia, ugodowość i sumienność wskazujące na stopień motywacji, wytrwałości i ogólnego zorganizowania w działaniu z nastawieniem na cel.

Przed wykonaniem testu NEO-FFI, na stronie, z której zdecydował się skorzystać autor artykułu, należy się zarejestrować i podać przynajmniej adres e-mail (imienia i nazwiska, mimo że są wymienione jako dane niezbędne do rejestracji, nie trzeba podawać).

Po dokonaniu rejestracji badany otrzymuje na wskazany adres e-mail wiadomość z linkiem kierującym do testu. Twierdzenia w badaniu dotyczą zachowań, uczuć, czy stanów w jakich może znaleźć się wypełniający test. Każde z tych twierdzeń należy ocenić wybierając jedną z odpowiedzi: całkowicie się nie zgadzam, raczej się nie zgadzam, raczej się zgadzam lub całkowicie się zgadzam. Po udzieleniu odpowiedzi na wszystkie pytania trzeba określić własną płeć, wiek oraz wykształcenie, a następnie zakończyć badanie. Informacja o wynikach testu przesyłana jest na adres e-mail wskazany przy rejestracji. W treści wiadomości znajduje się link do wyników, które przedstawione są w formie graficznej.

Prezentacja wyników w wykonanym przez autora artykułu teście NEO FFI nie jest mocno rozbudowana, są to 2 wykresy.

Neurotyczność
Duża neurotyczność	Mała neurotyczność
Osoby o dużym nasileniu tej cechy są podatne na irracjonalne pomysły, mniej zdolne do kontrolowania swoich popędów oraz zmagania się ze stresem.	Osoby z małą neurotycznością są emocjonalnie stabilne, spokojne, zrelaksowane i zdolne do zmagania się ze stresem, bez doświadczania obaw, napięć i rozdrażnienia.
Ekstrawersja-Introwersja
Ekstrawersja	Introwersja
Osoby towarzyskie, przyjacielskie, serdeczne i rozmowne, skłonne do zabawy oraz poszukiwania stymulacji. Wykazują tendencję do dominacji w kontaktach społecznych.	Osoby takie wykazują rezerwę w relacjach społecznych, brak optymizmu, nieśmiałość oraz tendencje do przebywania w samotności.
Otwartość na doświadczenia
Duża otwartość na doświadczenia	Mała otwartość na doświadczenia
Osoby takie są ciekawe zarówno zjawisk świata zewnętrznego, jak i wewnętrznego. Są kreatywne, mają żywą i twórczą wyobraźnię, wykazują intelektualną ciekawość.	Osoby takie są konwencjonalne w zachowaniach i konserwatywne w poglądach. Cenią sobie tradycyjne wartości, mają pragmatyczne zainteresowania.
Ugodowość
Duża ugodowość	Mała ugodowość
Takie osoby są sympatyczne w stosunku do innych i skłonne do udzielania im pomocy. Są prostolinijne, szczere, potulne, łagodne, altruistyczne i uczuciowe w stosunku do innych.	Takie osoby są egocentryczne, sceptyczne w opiniach na temat innych ludzi, przejawiają raczej nastawienie rywalizacyjne niż kooperatywne, są agresywne i oschłe w kontaktach z innymi.
Sumienność
Duża sumienność	Mała sumienność
Takie osoby wykazują silną wolę, dużą motywację, zaangażowanie, wytrwałość w realizacji celów, są rzetelne w pracy. Przejawiają skłonność do porządku i perfekcjonizmu.	Takie osoby wykazują małą skrupulatność w wypełnianiu obowiązków, mają małą motywację do osiągnięć społecznych, preferują hedonistyczne nastawienie do życia.

Dodatkowo na stronie, na której znajduje się badanie, można znaleźć opisy. Cechy jakie posiadają osoby wykazujące duży lub mały poziom każdego z 5 czynników osobowości wielkiej piątki (tabela 1).

Tabela 1 – Opis cech osób, które posiadają określony poziom każdego z czynników wielkiej piątki, Źródło: https://bas67.pl/

Warto wspomnieć, że możliwe jest otrzymanie bardziej rozbudowanej, indywidualnej analizy wyników testu NEO FFI. W tym celu należy dokonać zakupu na stronie badania.

Dzięki szerszemu opisowi autor utwierdził się, między innymi  w tym, że jest osobą, która w pracy chętnie wykonuje zarówno działania zespołowe, jak i zadania realizowane samodzielnie. Swoje obowiązki zawodowe wykonuje w sposób staranny i rzetelny. Potrafi znajdować nowatorskie i oryginalne rozwiązania. Jest bardzo dobrze zorganizowany oraz zmotywowany do działania, empatyczny, potrafi rozpoznawać potrzeby innych ludzi. Wysoka ugodowość badanego oraz jego przeciętny neurotyzm mogą być oznaką dobrego funkcjonowania w zespole. Przedstawiony tu fragment opisu wyników testu stanowi część dłuższego opracowania, dzięki któremu można lepiej zrozumieć wyniki całego badania.

Na koniec należy zadać sobie pytanie, czy badania osobowości odzwierciedlają rzeczywisty obraz człowieka? Opisane w niniejszym artykule (część I i II) testy osobowości to jedynie niewielka liczba dostępnych narzędzi. Przedstawione przez autorów badania są w pełni darmowe i w większości dostępne w języku polskim. Na pewno stanowią one dobry początek do szerszego zainteresowania się badaniami na temat natury człowieka.

Rzeczywisty obraz ludzi jest jednak o wiele bardziej złożony, a osobowość stanowi jedynie część naszych psychologicznych dyspozycji określających to jacy jesteśmy i jak się zachowujemy. Jeśli chce się zrozumieć wewnętrzny świat człowieka, nie można polegać na samej osobowości, nie można też stwierdzić, że osobowość całkowicie predysponuje ze stuprocentową skutecznością to jak dana osoba się zachowa. Każda z osób ma niezależne od osobowości zasoby poznawcze, przeżywa wielorakie stany emocjonalne i posiada indywidualnie skonstruowane systemy motywacji.

Pamiętaj jednak, że tak jak napisano na początku artykułu, ludzie bardzo chętnie poszukują wiedzy dotyczącej ich samych. Jeśli więc udostępnisz jeden z powyższych testów w pracy, wiele osób z pewnością do niego sięgnie. Może to stanowić krok do integracji i rozmów na temat wyników. Należy jednak uważać na zagrożenia, które mogą pojawić się przy interpretacji wyników badań. Nie można rezultatów tego typu testów traktować jako wyroczni. Powinno się zwrócić również uwagę na możliwe błędy poznawcze.

Jeśli natomiast dokonując analizy testu psychologicznego mamy pewne wątpliwości najlepszym rozwiązaniem będzie skorzystanie z pomocy osoby, która zna dobrze daną metodę. Mimo wszystko warto zmierzyć się z badaniem osobowości i indywidualnie, i spróbować wprowadzić je w pracy zawodowej HR-owca lub managera. Wynik takiego badania to bardzo dobra okazja do przyjrzenia się podejmowanym do tej pory działaniom i bardziej świadome podejmowanie decyzji w przyszłości.

—

Źródła:

1. www.wikipedia.org
2. www.16personalities.com
3. https://bas67.pl/