Prowizje bankowe- kiedy należy nam się ich zwrot?

Zgodnie z prawem każdy konsument, który zaciągnął kredyt konsumencki, może go spłacić przed upływem terminu określonego w umowie. Powoduje to zmniejszenie zapłaconych przez niego odsetek, jednak przez długi czas pytaniem bez odpowiedzi pozostawało to, czy Banki mają obowiązek zwracać klientom koszty poniesione przez nich w związku z zawarciem i posiadaniem umowy kredytowej a jeżeli tak to jakie.

Rozważania dotyczyły art. 49 ust. 1 Ustawy o kredycie konsumenckim.

„Art. 49 ust. 1. W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. W przypadku spłaty części kredytu przed terminem określonym w umowie, ust. 1 stosuje się odpowiednio”.

 

UOKiK i Rzecznik Finansowy

Już 16 maja 2016 roku UOKiK i Rzecznik Finansowy wydali wspólne stanowisko, w którym obie instytucje stwierdzają, że banki powinny rozliczać prowizje w przypadku kredytów udzielonych po 18 grudnia 2011 r., a więc od momentu wejścia w życie ustawy o kredycie konsumenckim.

„Uważamy, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego kredytodawca powinien obniżyć i zwrócić wszystkie koszty takiego kredytu niezależnie od ich charakteru. Oczywiście zwrot powinien być proporcjonalny, tzn. obejmować okres od dnia faktycznej spłaty kredytu do dnia ostatecznej spłaty określonej w umowie. Zwrot nie powinien też zależeć od tego, kiedy koszty te zostały faktycznie poniesione przez kredytobiorcę”.

Dorota Karczewska, Wiceprezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

W lutym 2020 roku, UOKIK wydał również trzy decyzje dotyczące zatrzymania przez instytucje finansowe całej prowizji w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu. Zgodnie z decyzją UOKIK zwrot prowizji ma być dokonywany w ciągu 30 dni po złożeniu reklamacji a jego wysokość instytucje finansowe mają obliczać metodą liniową. Stanowisko to jest spójne z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości, który wyjaśnia, że metoda liniowa polega na tym, że instytucja finansowa dzieli wszystkie koszty przez liczbę dni kalendarzowych, w których miała obowiązywać umowa, wynik mnoży przez liczbę dni, o które skrócono okres kredytowania, a następnie właśnie tę sumę powinna oddać klientowi. UOKIK decyzję swą uzasadnia tym, że jest to metoda najbardziej zrozumiała dla konsumentów, najprostsza, przejrzysta i sprawiedliwa. Jest też łatwa do zastosowania przez przedsiębiorców.

TSUE – zwrot prowizji bankowej

Banki, twierdziły, że w. w. art. odnosi się do świadczeń zależnych od okresu kredytowania, np. odsetek, marży, itp.

W orzecznictwie polskich sądów wciąż pojawiały się rozbieżności. Wiele sądów orzekało, że kredytobiorcy nie należy się zwrot prowizji bankowej, TSUE uznało jednak inaczej.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) w swoim wyroku z dnia 19 września 2019 r. C-383/18, nazywanym „małym tsue” opowiedział się po stronie kredytobiorców, stwierdzając, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu, kredytobiorca ma prawo do proporcjonalnego zwrotu poniesionych wcześniej kosztów w postaci odsetek, składek na ubezpieczenie, jak również prowizji.

„Konsument ma prawo do wypełnienia zobowiązań określonych w umowie kredytu przed czasem ustalonym w umowie. W tym przypadku, zgodnie z prawem przewidzianym w państwie członkowskim, konsument ma prawo do słusznego zmniejszenia całkowitego kosztu kredytu.”

W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia TSUE powołał się na definicję „całkowitego kosztu kredytu” jako obejmującego wszystkie koszty, łącznie z odsetkami, prowizjami, podatkami oraz wszelkimi innymi opłatami, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, które to koszty znane są kredytodawcy…

Tomasz Chróstny, prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w swoim komentarzu do wyroku TSUE stwierdził:

„Konsumenci – w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego lub pożyczki – powinni domagać się od banków i instytucji pożyczkowych proporcjonalnego zwrotu pobranych opłat i prowizji. Oczekuję, że instytucje finansowe będą proporcjonalnie liniowo rozliczać się z klientem ze wszystkich pobranych opłat, gdy ten wcześniej spłacił pożyczkę lub kredyt konsumencki.”

„Dotyczy to zarówno prowizji, jak i kosztów pośrednictwa oraz innych opłat pobranych przez podmiot finansujący. Pamiętajmy, iż w przypadku pożyczek i kredytów konsumenckich prowizje i opłaty stanowią poważną część kosztów finansowania, dlatego stanowczo domagajmy się zwrotu proporcjonalnej liniowo części tych kosztów w przypadku, gdy dokonaliśmy wcześniejszej spłaty uzyskanego finansowania”

Dzięki wyrokowi TSUE zwrot prowizji kredytu możliwy jest w przypadku niemal każdej umowy kredytowej, spełniające poniższe warunki:

• kredytów konsumenckich, w rozumieniu Ustawy o kredycie konsumenckim z 2011 roku udzielonych przez bank konsumentowi, na cel, który nie jest związany z prowadzeniem firmy. Zgodnie z Ustawą kwota tego kredytu nie może przekroczyć 255 550 zł,
• kredytów zaciągniętych po 17 grudnia 2011 roku- w tym dniu weszła w życie wspomniana powyżej ustawa,
• kredytów spłaconych przed terminem określonym w umowie.

Zwrot prowizji przy spłacie umowy kredytu hipotecznego

Możliwość odzyskania prowizji pobranej przez Bank, dotyczy nie tylko spłaconych przed terminem umów kredytu konsumenckiego, ale także kredytów hipotecznych. Dotyczy to wszystkich umów podpisanych po 22 lipca 2017 roku i spłaconych przed terminem zawartym w umowie kredytu. Ten termin to data graniczna, w której w życie weszła Ustawa O Kredycie Hipotecznym Oraz O Nadzorze Nad Pośrednikami Kredytu Hipotecznego I Agentami, która zawierała zapisy wyjaśniające, że kredytobiorca, który spłacił umowę kredytu hipotecznego przed terminem ma prawo do proporcjonalnego zwrotu poniesionych kosztów:

Art. 39. [Obniżenie całkowitego kosztu kredytu w razie wcześniejszej spłaty]

§ 1. Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela. W przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem okresu na jaki została zawarta umowa, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.

§ 2. W przypadku spłaty części kredytu hipotecznego przed terminem określonym w umowie o kredyt hipoteczny przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio.

Przepis ten stanowił podstawę prawną do odzyskania prowizji Bankowej, przez bardzo długi czas jednak jego interpretacja budziła duże wątpliwości.

Aktualnie aż 2,431 mln Polaków posiadała kredyt hipoteczny a średnia wysokość zaciągniętego kredytu wynosiła 293 833 zł a łączna wartość zadłużenia z tego tytułu to aż 459 501 mld zł (źródło: Raport AMRON- SARFiN 01/2020). Część spośród Banków, aby uatrakcyjnić swoją ofertę, proponuje swoim klientom umowy kredytu hipotecznego z prowizją 0%, w tych przypadkach zwykle brak prowizji rekompensowany jest zwiększonym oprocentowaniem kredytu. W większości przypadków jednakże występuje prowizja z tytułu udzielonego kredytu hipotecznego. Zwykle wynosi ona nie więcej niż 3 % wartości udzielonego kredytu i może być wpłacona na konto Banku jeszcze przed wypłatą środków, lub też kwota kredytu może zostać powiększona o wartość prowizji.

Podsumowanie

W przypadku wcześniejszej spłaty kredytu, w teorii Bank powinien oddać automatycznie część pobranej prowizji. W rzeczywistości jednak, nawet po złożeniu przez kredytobiorcę wniosku, w wielu przypadkach spotykamy się z odmową. W takiej sytuacji, aby go uzyskać, konieczne jest postępowanie sądowe.

Zwrot ubezpieczenia kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty

Pomimo, że nie istnieje formalny obowiązek posiadania ubezpieczenia do umowy kredytowej, w rzeczywistości większość Banków wymaga od kredytobiorców wykupienia ubezpieczenia, w przeciwnym wypadku Bank może odmówić udzielenia kredytu. Ubezpieczenie takie najczęściej stanowi zabezpieczenie Banku na wypadek śmierci, choroby, lub utraty pracy przez kredytobiorcę, wskutek czego nie będzie on miał możliwości opłacania raty kredytowej. Skorzystanie z ubezpieczenia proponowanego przez Bank może być korzystne również dla kredytobiorcy i skutkować obniżeniem oprocentowania lub prowizji.

Opłata za ubezpieczenie może być naliczana na kilka różnych sposobów, Bank może pobrać składkę ubezpieczeniową za cały okres trwania ubezpieczenia, za rok z góry lub tylko za miesiąc.

Ochrona ubezpieczeniowa może wygasać wraz ze spłatą kredytu, lub być kontynuowana na dotychczasowych warunkach.

W przypadku kredytów hipotecznych możemy mieć też odczynienia z innymi ubezpieczeniem- np. nieruchomości, ubezpieczenie pomostowe, lub ubezpieczenie niskiego wkładu własnego. W przypadku każdego z nich możemy domagać się zwrotu niewykorzystanej części, zgodnie z art. 813 Kodeksu Cywilnego.

Art. 813.

§ 1. Składkę oblicza się za czas trwania odpowiedzialności ubezpieczyciela. W przypadku wygaśnięcia stosunku ubezpieczenia przed upływem okresu na jaki została zawarta umowa, ubezpieczającemu przysługuje zwrot składki za okres niewykorzystanej ochrony ubezpieczeniowej.

Proporcjonalnego zwrotu możemy domagać się także wtedy gdy opłacaliśmy składkę z góry za miesiąc ochrony ubezpieczeniowej a także jeżeli sami zdecydujemy się wypowiedzieć umowę ubezpieczenia, jeszcze w trakcie spłaty umowy kredytowej. W tym ostatnim przypadku warto jednak być ostrożnym i dokładnie przejrzeć zapisy umowy, ponieważ wypowiedzenie ubezpieczenia może skutkować wzrostem marży kredytu i okazać się nieopłacalna. Wniosek o zwrot składki ubezpieczeniowej należy składać do Banku, ponieważ to on zawierał w naszym imieniu umowę ubezpieczenia.

Masz pytania? Potrzebujesz pomocy? Napisz